اگر از تمام کسانی که در آستانه کنکور هستند، بپرسیم که آیا مطالعه کار آسانی است؟ مطمئنا با جواب منفی روبه‌رو می‌شویم. بدون شک برای فردی که مجبور به مطالعه طولانی‌مدت در بازه‌های زمانی نزدیک به یکدیگر است، مطالعه کاری سخت است. یکی از دلایلی که روند مطالعه را سخت‌تر از گذشته می‌کند، نور نامناسب مکان مطالعه است. درست متوجه شدید، نور می‌تواند تأثیر بسزایی در ایجاد شرایط مناسب مطالعه بگذارد. به همین دلیل سعی کرده‌ایم به این موضوع بپردازیم که چگونه می‌توان با استفاده از نور مناسب در محل مطالعه، نه‌تنها آسیب کمتری به چشم‌های خود وارد کرد بلکه درک درستی از متن داشت و بازده مطالعه را افزایش داد.
چراغ مطالعه
در حالی که عامه مردم بر این باور هستند که افزایش مدت زمان مطالعه ارتباط مستقیمی با ضعف بینایی دارد، عوامل دیگری مانند نور نامناسب محیط نیز منجر به کاهش بینایی می‌شود.
چراغ مطالعه وسیله‌ای است که معمولا هنگام شب و در اتاقی تاریک استفاده می‌‌شود، به همین دلیل ممکن است به چشم‌ها آسیب وارد کند. بسیاری از متخصصان استفاده از این منبع نوری را هنگام مطالعه توصیه نمی‌کنند. نور زیاد چراغ مطالعه باعث خیرگی چشم می‌شود و به دلیل تطابق زیادی که چشم با کلمات صفحه در اثر نور زیاد ایجاد می‌کند، چشم را خیلی زود خسته و استرس زیادی به فرد وارد می‌کند. علاوه بر این مطالعه زیر نور چراغ مطالعه به خصوص در فاصله‌ای نزدیک با کتاب، فرد را عادت می‌دهد تا در محیط‌های دیگری مانند کتابخانه نتواند مطالعه کند. متخصصان همواره لامپ ۶۰ تا ۱۰۰ وات را برای چراغ مطالعه‌‌ای که دارای حباب و وسیله‌ای برای پخش نور است کافی می‌دانند و می‌‌گویند لازم است نور از فاصله بیش از یک و نیم متر از صفحه تابیده شود البته از زاویه‌ای که سایه روی کتاب نیفتد.
جهت و اندازه نور
چه برای مطالعه متن روی کاغذ، چه در صفحه مانیتور رایانه، جهت نور باید طوری باشد که در مقابل چشم قرار نگیرد، یعنی از جایی بتابد که فرد نور را مستقیم نبیند. نکته دیگر این است که جنس کاغذ برخی کتاب‌ها براق است و اگر نور روی آنها بیفتد، بازتاب این نور باعث خستگی چشم می‌شود بنابراین هنگام مطالعه زاویه تابش نور باید به گونه‌‌ای باشد که هیچ درخششی روی صفحه‌ای که در حال مطالعه آن هستید یا مانیتور رایانه مشاهده نکنید. علاوه بر اینها، باید به این نکته توجه کرد که جهت نور برای مطالعه کتاب‌های فارسی که سطور از راست به چپ شروع می‌شوند با متون انگلیسی که از چپ به راست هستند، باید متفاوت باشد. معمولا نوری که از بالا می‌تابد، بهترین است چون سایه و بازتاب ایجاد نمی‌کند. اگر بخواهیم عددی کلی برای میزان نور بیان کنیم، می‌توان گفت نوری با شدت بین ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ لوکس برای مطالعه با توجه به شرایط مختلف لازم است و هر قدر کیفیت پرینت و اندازه فونت بهتر باشد، به نور کمتری نیاز خواهد بود.
آفتابی یا مهتابی
معمولا لامپ‌های موجود در بازار یا نور زرد یا سفیدرنگ دارند و هیچ منبع علمی‌ای که تأیید کند، کدام یک از این نورها برای مطالعه بهتر است، وجود ندارد. امروزه در چراغ‌‌های مطالعه از لامپ‌هایی برای ایجاد نور ترکیبی استفاده می‌شود که به نظر می‌رسد مناسب‌تر باشد ولی در نهایت نمی‌توان گفت کدام نور بر دیگری برتری دارد. برخی افراد با نور سفید راحت‌تر هستند، برخی دیگر مطالعه زیر نوری با رنگ زرد را ترجیح می‌دهند و گروهی از ترکیب نور زرد و سفید در محیط استفاده می‌کنند که به نظر می‌رسد این نور ترکیبی به علت اینکه معمولا رنگ نور لامپ‌های سفید، خیلی سفید و رنگ نور لامپ‌های زرد، خیلی زرد است، ارجح باشد.
حفظ فاصله مناسب
متخصصان فاصله مناسب چشم تا صفحه کتاب را هنگام مطالعه ۲۰ تا ۴۰ سانتیمتر می‌دانند با این حال هنوز هستند دانش‌آموزانی که این فاصله را رعایت نمی‌کنند و پس از مدتی در اثر تطابق زیاد، فشار زیادی را به چشم خود وارد می‌کنند. این در حالی است که پس از گذشت زمان، چشم قدرت تطابق هرچه بیشتر خود را از دست می‌دهد و در نتیجه قدرت بینایی کاهش پیدا می‌کند. خستگی چشم که در اثر نزدیک شدن به کتاب و به کارگیری بیش از حد عضلات چشم اتفاق می‌افتد باعث خشکی، آبریزش، سوزش چشم و سردرد، خواب‌آلودگی و بی‌حوصلگی می‌شود.
استراحت دادن به چشم
مطالعه بدون وقفه و فعالیت طولانی‌‌مدت چشم، صدمات جبران‌‌ناپذیری را به بینایی وارد می کند و استراحت چشم از مواردی است که در پیشگیری خستگی چشم و ضعف بینایی نقش مهم‌‌تری دارد. دکتر آقازاده، عضو هیئت علمی دانشگاه ایران در مورد راهکارهای پیشگیری از خستگی چشم هنگام مطالعه می‌گوید: علاوه بر فراهم‌سازی شرایط مناسب برای مطالعه، استراحت چشم اهمیت زیادی در پیشگیری از خستگی و کاهش قدرت بینایی دارد. وی توصیه می‌کند پس از هر ۴۵ دقیقه مطالعه، مدت ۱۵ دقیقه به چشم‌ها استراحت داده شود. برای این کار بهتر است فرد قدم بزند و مناظر طبیعی یا اشیای دورتر را مشاهده کند تا چشم‌ها آمادگی لازم را برای فعالیت دوباره کسب کنند. با توجه به اینکه احتمال خستگی و تضعیف چشم در افراد با سن بیش از ۴۰ سال بیشتر است، رعایت نکات بهداشتی فوق هنگام مطالعه امری ضروری است. دکتر آقازاده، فاصله مناسب چشم با صفحه کتاب را اندازه مچ دست تا آرنج می‌داند که با قراردادن دست زیرچانه مشخص می‌شود. این فاصله در افراد بلند یا کوتاه‌قد متفاوت است. با این حال در صورتی که فاصله چشم تا صفحه کم شود علاوه بر فشار بر چشم، اختلال در دید و تضعیف آن باعث نزدیک‌بینی، کج کردن سر و یکسری دردهای عضلانی و مفصلی می‌شود.

منبع: مشاورنامه رتبه
نویسنده: محمد طالبیان